Kolonia Mieszkaniowa Mariensztat to jedno z pierwszych warszawskich osiedli mieszkaniowych odbudowanych po wojnie. Jego charakterystycznym elementem szybko stała się rzeźba Przekupka z 1949 roku.
Przekupka, fot. Justyna Pyra
Autorką rzeźby była dwudziestosześcioletnia wówczas rzeźbiarka, studentka warszawskiej i krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, uczennica Xawerego Dunikowskiego oraz Franciszka Strynkiewicza – Barbara Zbrożyna (1923-1995).
Barbara Zbrożyna, fot. Włodzimierz Wasyluk/culture.pl
Chociaż rzeźba powstała w 1949 roku, czyli w momencie, w którym socrealistyczna doktryna była dopiero wprowadzana w realia sztuki polskiej, można zauważyć w niej realizację założeń socrealizmu. Z jednej strony uproszczona, nieco „toporna” w formie, kultywująca socjalistyczny etos kobiety pracującej, z drugiej zaś – nawiązująca do handlowej tradycji Mariensztatu i czasów jego XIX-wiecznej świetności.
Przekupka, fot. Justyna Pyra
Jak pisał Zygmunt Stępiński w Gawędach warszawskiego architekta, „Rzeźba ta ma swą zabawną historię, po jej ustawieniu bowiem znawcy od tych spraw udowodnili nam, że żadna przekupka nie nosi nigdy pod pachą kury dziobem do przodu, a odwrotnie”. Z kolei w artykule O starej i nowej rzeźbie w czasopiśmie „Stolica” (50/1954) nieznany autor podpisany jako R. napisał o Przekupce: „Pomijając jej przeciętne walory plastyczne, muszę przyznać, że ma ona wiele cech pokrewnych z formą architektoniczną sąsiadujących z nią budynków, jest prawidłowa w skali ludzkiej i architektonicznej, wkomponowana w teren w sposób przemyślany i szczęśliwy”.
Przekupka, fot. Justyna Pyra
Przekupka została wykonana z piaskowca, ma wymiary 242 x 90 x 92 cm, nie jest sygnowana. Znajduje się w Warszawie, przy wejściu na rynek mariensztacki od strony ulicy Bocznej.
Przekupka, fot. Justyna Pyra