Pałac Młodzieży w Katowicach

Pałac Młodzieży w Katowicach, z zewnątrz chcący dopasować się do nastałego socrealizmu, wybudowany jednak w duchu przedwojennego monumentalizmu lub modernizmu, wewnątrz posiada w pełni socrealistyczną duszę.  

W 1948 roku ogłoszono konkurs, który wygrali architekci Zygmunt Majerski i Julian Duchowicz.  Zwycięski projekt nosił nazwę: „Projekt Pałacu Dziecka Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dziecka w Katowicach”. Obejmował on takie części  gmachu jak teatr, dziedziniec główny skupiający wejścia do poszczególnych części budynku, dziedziniec zabawowy oraz podwórze gospodarcze wraz z drogą dojazdu do budynku. 3 grudnia 1951 roku nastąpiło uroczyste otwarcie placówki.

Przyziemie budowli zostało obłożone granitowym boniowaniem, które przyjmuje formę nieregularnych bloków skalnych, całość sprawia wrażenie cokołu, na którym reszta elewacji została obłożona piaskowcem. Bryły budowli przenikają się, całość zwieńczona jest delikatnym gzymsem. Ogólna forma brył może przypominać właśnie realizacje przedwojenne, np. krakowskie Muzeum Narodowe czy też warszawskie Sądy na Lesznie. Frontowa elewacja składa się z dwóch brył: długa bryła głównego korpusu Domu połączona łącznikiem z prześwitem w parterze z położoną wzdłuż poprzecznej ulicy bryłą teatru, którego wejście podkreślone jest loggią. Wejście główne znajduje się po prawej stronie podcienia, który zdobi napis: Pałac Młodzieży. Dziedziniec ozdobiony jest fontanną z podobiznami dzieci oraz czterema płaskorzeźbami przedstawiającymi cykl powstawania pałacu dla młodzieży: pierwsza przedstawia wschód słońca dla idei socjalistycznych, druga – osiągnięcie celu przez idee, co jest zobrazowane sztandarami oraz gołąbkiem pokoju, trzecia – budowniczego, który rozmawia z matką i dzieckiem trzymającym globus i cyrkiel o tym, jak ma wyglądać przyszły projekt, a ostatnia płaskorzeźba przedstawia budowniczego, który przynosi dziecku i matce makietę przyszłej budowli w darze – motyw ten wywodzi się jeszcze ze średniowiecza, kiedy popularne było obrazowanie fundatora, który trzyma miniaturę budowli przez siebie ufundowanej. W socrealizmie był to motyw popularny, można go chociażby spotkać w jednej z płaskorzeźb w warszawskim MDM, gdzie w pracowni projektowej leży model jednego z bloków.

Udział w projektowaniu wnętrz mieli nie tylko architekci Majerski i Duchowicz, ale także np. przy projekcie pływalni czy sali gimnastycznej architekci Hołówko, Wasilewski i Płachecki oraz w innych wnętrzach artysta Tadeusz Gierula. Wnętrza wykończone były ze smakiem, kryły się w nich malowidła ścienne, gipsowa rzeźba, dekoracja ślusarska i drewniana, mozaikowe posadzki z różnobarwnego terazzo uzupełnione marmurem i metalowymi wkładkami, jesionowa boazeria na widowni teatru czy dobrze opracowane lampy wykonane np. z kutego żelaza, białego metalu, matowego szkła czy kryształu.

W hallu głównym znajdują się filary z kwadratowymi głowicami w kształcie falujących kłosów, na których opiera się podciąg, a na wprost wejścia zostało wykonane malowidło naścienne przedstawiające pochód pod czerwoną i biało-czerwoną flagą.

Hall wewnętrzny parteru otrzymał najbogatszą oprawę plastyczną, dwie stiukowe kolumny podtrzymywać miały podciąg nad wnęką, fragment ściany wykończony był płytkami z szarego marmuru w bardzo zróżnicowanych odcieniach, znajdowały się tam również kute świeczniki.

Halle pierwszego i drugiego piętra opracowane zostały skromniej niż hall parteru, marmurem wyłożono obramienia portali, jak również niski cokolik oplatający ściany. Na jednej ze ścian w pasie nad drzwiami drugiego piętra znajdowały się freski przedstawiające postęp w górnictwie i powiązanie nauki z życiem.

W sali choreograficznej na trzech ścianach zostały zakomponowane płaszczyzny lustrzane podzielone delikatną stolarką.  Część sali obniżona została ze względu na przebiegający podciąg podparty stiukowymi słupami. Łączyła się ona harmonijnie z resztą sali, nie stwarzając wrażenia rozbicia wnętrza, a wręcz je urozmaicając.

Sala muzyczna posiadała półokrągło opracowaną wnękę akustyczną, ściana frontowa miała lekko łukową krzywiznę. Znajdowała się tam ciemna draperia, która zwisała z rampy świetlnej podpieranej przez cienkie słupki.

Sala wystawowa obłożona jest wysoko okładziną kamienną z jasnobrązowego marmuru z miejscowości Szewce, rysunek podłogi wydobyty został na płaszczyźnie kamienia inkrustacją metalową. Na frontowej ścianie umieszczono socrealistyczną rzeźbę z gipsu. Okna umieszczone zostały wysoko, ujęte w rytm wsporników podtrzymujących rampę. Łukowy strop rampy podkreślony został delikatnymi, krzyżującymi się żeberkami wykonanymi w sztukaterii.

Sala teatru jest najbardziej interesująca, zaprojektowali ją projektanci Duchowicz i Majerski. Ukształtowana została z płytką galerią lóż połączoną wnętrzowymi schodami z resztą sali, wykończona była jesionową boazerią. Strop ozdabiały krzyżujące się sztukateryjne żeberka, na przecięciach posiadały one zworniki, między żebrami znajdowały się zaś świetliki i ślusarsko zdobione lampy. Nad sceną umieszczono płaskorzeźbę przedstawiającą grające na instrumentach dzieci, dwie ubrane w stroje ludowe tańczące kobiety i śpiewającego mężczyznę.

Poszczególne pracownie opatrzone były ozdobnymi tablicami z nazwami pracowni. Same pracownie były dobrze doświetlone, pierwotnie wyłożone zieloną gumą lub drewnem.

Warto wspomnieć, iż 13 kwietnia 2010 roku Pałac Młodzieży został wpisany do rejestru zabytków klasy „A”, w związku z czym w 2011 roku rozpoczęto remont zakończony pod koniec 2014 roku. Zachowano wszelkie wartościowe elementy dawnego wystroju, oczyszczono bardzo już zabrudzone elewacje. Udało się uniknąć termomodernizacji styropianem, która byłaby znaczącą ingerencją w wygląd budowli.

 

Bibliografia:

Stefan Sienicki, Wnętrza Pałacu Młodzieży w Stalinogrodzie, Architektura 4/1953

pm.katowice.pl/?p=202